E kremtja e Shën Theodhorit, si ditë Pashke !
Publikuar në Dt 06/03/2017 : Tirana Observer, shkrim i nga z. Miron Çako, përgjegjës i Zyrës së Katekizmit në KOASH.
Të shtunën e javës së parë të Kreshmës, të gjithë të krishterët orthodhoksë në mbarë botën, mbasi kaluan një javë agjërimi dhe kreshme, u mblodhën nëpër Kishat e Perëndisë për të kremtuar ditën e dëshmorit të madh, Shën Theodhorit dhe mrekullinë e grurit. Në çdo Kishë kjo ditë është si një panair i vogël festiv që e ëmbëlson dhe i jep kuptim periudhës së kreshmës, një periudhë pendimi (hidhërim-gëzimi). Por mendoj se veçanërisht kjo atmosferë u ndje në manastirin e Shën Theodhorëve në fshatin Dhërmi. Ky manastir që për fat të keq është i rrënuar dhe gjendet në majë të një mali që bie thikë mbi detin Jon.
Historia e këtij manastiri është shekullore, mendohet se është ndërtuar në shek. XI-XII. Sipas banorëve të fshatit ky manastir është i dyti nga radha e manastireve në zonën e Dhermiut. I pari manastir është ai i Lindjes së Hyjlindëses që është mbi fshatin e Dhermiut dhe ndërtimi i tij datohet rreth viteve 1001.
Nuk ka shumë të dhëna historike për manastirin, por arkitektura e tij, e cila ka lënë gjurmë të dukshme edhe sot e kësaj dite duke pasur Kishën në qendër dhe me ndërtesa rreth manastirit, me një kullë tre katëshe për t’u mbrojtur nga sulmet e piratëve, karakteristikë e atyre kohëve. Mendohet se manastiri ka pasur rreth 105 ha tokë. Thuhet se ka qenë manastir burrash, por në fund aty ka shërbyer një kallogre (murgeshë) nga Kreta me emrin Eleni. Ajo kishte parë një vegim nga shenjtori i cili e thërriti t’i shërbente në manastir që ishte pa përkujdesje. Ajo erdhi vajzë e re në atë manastir, shërbeu 60 vjet, vdiq dhe u varros në pjesën perëndimore të Kishës. Varri i saj është edhe sot e kësaj dite.
Në këtë manastir ka shërbyer një i përkushtuar Jani Karaj, nga fisi Strakosha. Ai shërbeu deri në vitet 1956, në atë vit manastiri me urdhër të pushtetit ateist-komunist u kthye në shtëpi pushimi për oficerët. Në vitin 1957 manastiri u bë bazë ushtarake ku qëndronin rusët. Manastiri u kthye në një pikë vrojtimi edhe për shkak të pozicionit të tij gjeografik. Mbasi u prishën marrëdhëniet me rusët manastiri u bë pjesë e ushtrisë popullore shqiptare deri në vitet 1990. U bënë ndërhyrje nga ushtria duke e transformuar arkitekturën e manastirit, madje edhe Kishën e shndërruan në fjetore për ushtarët.
Mbas viteve 1990-1991 besimtarët e morën manastirin në gjendjen që ishte i cili kaloi në pronë të Kishës Orthodhokse së bashku me pronat rreth manastirit që sot janë rreth 8.5 ha. U bë një ndërhyrje e thjeshtë për ta kthyer kishën funksionale, që aty të kryheshin shërbesa fetare. Dhe deri në vitin 2013 aty në çdo vit populli besimtar i të gjithë zonës mblidheshin për të kremtuar ditën e Shën Theodhorit. Por në këtë vit për efekt studimi u prish edhe çatia e kishës dhe kështu edhe ajo çfarë kishte mbetur nga ky manastir doli jashtë funksionit. Jo vetëm Kisha, por dhe ndërtesat që kishin mbetur rreth manastirit me kalimin e kohës filluan të degradohen.
Shumëkush mendoi se ky vend tashmë është një mall pa zot dhe disa të papërgjegjshëm, duke lakmuar natyrën piktoreske të vendit, guxuan të ndërtojnë edhe në pronat e manastirit, me dokumente të fallsifikuara. Populli besimtar i Dhërmiut reagoi dhe këto veprime ishin një plagë e dytë, mbas prishjes së dhunshme të kishës së Shën Athanasit, që akoma edhe sot e kësaj dite është një rrënojë, tregues i një veprimi arbitrar i atyre që e keqpërdorin pushtetin laik, i cili është i përkohshëm.
Zoti dhe shenjtori e lejoi djallin dhe njerëzit lakmitarë pa frikë Perëndie, të bëjnë deri në fund atë që mund të bënin. Por fjalën e fundit e ka Perëndia.
Me kërkesën e popullit besimtar të fshatit Dhërmi me në krye priftin atë Efthimi dhe murgun Ksenofon, fortlumturia e Tij, Kryepiskopi Anastas dha bekimin dhe ndihmën financiare për restaurimin e Kishës. Në një kohë rekord u restaurua kisha, duke nxjerrë në pah muret ekzistuese, u vendos çatia e re, dyert, dritare, ikonostas provizor me ikona dhe në ditën e Shën Theodhorit, në një ambjent shumë festiv, brenda asaj Kishe u krye Liturgjia Hyjnore.
Besimtarët ishin të shumtë nga Dhërmiu, Himara, Vlora, Tirana të gjithë kishin një gëzim, të pashprehur dhe në mënyrë të pavetëdijshme, mbanin qiri të ndezur në duar, gjatë orës së meshës dhe kjo gjë të sillte ndërmend Meshën festive të Pashkës. Të gjithë lavdëronin Perëndinë dhe shenjtorin dhe jepnin urata për ditë të gjatë Kryepiskopit Anastas për restaurimin e kësaj kishe në të cilën ata kanë adhuruar Perëndinë ndër breza
Por gëzimi u shtua edhe më shumë kur morën lajmin e mirë, se jo vetëm Kisha, por i gjithë manastiri do të restaurohet, në një kohë rekord dhe ambjentet e tij do të bëhen funksionale, veçanërisht për të pritur gjatë muajve të verës të rinj orthodhoks, por jo vetëm, nga e gjithë Shqipëria, në kampingun veror për të rinj të organizuar me përkujdesjen atërore të Kryepiskopit Anastas dhe të Sinodit të Shenjtë të Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë.
Vërtet gjithë ky transformim i menjëhershëm i këtij manastiri shekullor, i ngjan një ngjalljeje të re të Krishtit të cilën ne presim ta festojmë si të krishterë në të gjithë botën në Pashkën e këtij viti. Lavdi Perëndisë për të gjitha!