Shën Ilia Arduni, Martiri i ri dhe Oshënar: 31 Janar
Shën Ilia
lindi në Kallamata prej prindërve besëmirë. Kryente profesionin e berberit dhe
ishte shumë i respektuar nga populli i Kallamatës.
Duke folur një herë me ta, ai u kërkoi të vepronin për të lehtësuar taksat që turqit u vendosin të krishterëve, sepse në të kundërt do të rrezikonin për të mohuar besimin e etërve të tyre. Populli e kundërshtoi, duke i thënë se nuk bëhej fjalë që të krishterët të rrezikonin të mohonin besimin e tyre. Atëherë ai thotë, mua nëse dikush më jep një fes, unë do të ndryshoj faqen. Atëherë dikush, për shaka, shkoi në Pazar dhe i bleu një fes. Martiri shkoi menjëherë tek kadiu dhe u bë myslyman, ngjarje që hidhëroi të gjithë të krishterët.
Pas pak kohësh e kuptoi gabimin e tij, u largua nga atdheu i tij dhe shkoi në Malin e Shenjtë. Aty rrëfeu mëkatin e tij, kreu kanonin që ju dha dhe u miros me Miron e Shenjtë. U qeth edhe murg në Malin e Shenjtë, ku qëndroi për tetë vite, i ushtruar në vyrtyt, lutje dhe parapërgatitje për martirizim.
U rikthye në Kallamata, u paraqit para Kadiut dhe para tij pohoi besimin e tij të krishterë. Me gjithë joshjet dhe torturat e frikshme, Ilia qëndroi i patundur në besimin e tij. Atëherë Kadiu urdhëroi që ta digjnin. Xhelatët e morën dhe e çuan në vendin e dënimit.
Gjatë rrugës dikush e goditi me shpatë. Shenjti pa u trembur, i gëzuar, me shumë guxim, ecte duke psalur psalmet e Davidit. Kur arritën në vendin e dënimit, e hodhën në zjarr. I mrekullueshëm është fakti se, ndërsa brenda në zjarr dha shpirtin e tij të shenjtë, kur zjarri u shua lipsani i tij i shenjtë mbeti i padjegur. Nuk ishin djegur as edhe rasoja e tij, as mjekra dhe as flokët. Gjatë natës rojet panë një dritë qiellore që zbriste dhe rrethonte lipsanin e nderuar të martirit dhe thanë se, pasi zjarri nuk e dogji, Perëndia dërgoi dritë nga qielli që ta digjte.
Të krishterët e morën lipsanin e shenjtë të martirit, duke dhënë shumë para, dhe e varrosën. Më vonë kur bënë transferimin e lipsaneve të shenjtit, një aromë e mrekullueshme mbushi vendin.
Koka e nderuar e këtij neomartiri gjendet në Manastirin e Shenjtë Vulkanu të Mesinisë.
Si përfundim duhet të shtojmë se viti i martirizimit të Shenjtit ndoshta nuk është viti 1686, siç fillimisht tregohet nga Shën Nikodhim Agjioriti dhe përsëritet nga të gjithë shkruesit e Sinaksarëve. Kallamata, me ndihmën e Venecianëve u çlirua prej osmanëve më 14 Shtator 1685. Venecianët qëndruan në qytet deri në vitin 1715. Si pasojë, Shën Ilia është martirizuar para 14 Shtatorit 1685, kur osmanët ishin ende në Kallamatë, me shumë mundësi është martirizuar më 31 Janar 1685.